ತುಡುಕುವಾನೆಯನೀಸಿನಲಿ ಖುರ
ವಿಡುವ ಕುದುರೆಯನೊತ್ತಿ ಹಾಯ್ಸುವ
ಬಿಡು ರಥವ ತಲೆವರಿಗೆಯಲಿ ತವಿಕುಸುವ ಕಾಲಾಳ
ಕಡಿದನಂಬಿನೊಳಾ ಗಜವನಾ
ಕಡುಹಯವನಾ ರಥವನಾ ವಂ
ಗಡದ ಕಾಲಾಳುಗಳನೊಂದು ವಿಘಳಿಗೆ ಮಾತ್ರದಲಿ (ಕರ್ಣ ಪರ್ವ, ೧೫ ಸಂಧಿ, ೨೩ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಭೀಮನು ತನ್ನ ಬಳಿಗೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದ ಆನೆಗಳನ್ನು ಸದೆಬಡಿದು, ಮುಂದೆ ಬಂದ ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಅಪ್ಪಳಿಸಿ, ವೇಗದಿಂದ ಬಂದ ರಥವನ್ನು ಗುರಾಣಿಯಲ್ಲಿ ಕಡಿದು, ಆತುರದಿ ಬಂದ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಬಾಣಗಳಿಂದ ಸಾಯಿಸಿ, ಕೇವಲ ಕ್ಷಣಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಆನೆ, ಕುದುರೆ, ರಥ ಕಾಲಾಳುಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಬಾಣದಿಂದ ಕಡಿದು ಹಾಕಿದನು.
ಅರ್ಥ:
ತುಡುಕು: ಮುಟ್ಟು, ತಾಗು, ಬೇಗನೆ ಹಿಡಿ; ಆನೆ: ಗಜ, ಕರಿ; ಈಸು: ಇಷ್ಟು; ಖುರ: ಕುದುರೆ ದನಕರುಗಳ ಕಾಲಿನ ಗೊರಸು, ಕೊಳಗು; ಕುದುರೆ: ಅಶ್ವ; ಒತ್ತು: ಆಕ್ರಮಿಸು, ಮುತ್ತು; ಹಾಯ್ಸು: ಓಡಿಸು; ಬಿಡು: ತೊರೆ, ತ್ಯಜಿಸು; ರಥ: ಬಂಡಿ; ತಲೆವರಿಗೆ: ತಲೆಯಡಾಲು, ಗುರಾಣಿ; ತವಕ: ಬಯಕೆ, ಆತುರ;ಕಾಲಾಳ: ಸೈನಿಕ; ಕಡಿ: ತುಂಡು, ಹೋಳು; ಅಂಬು: ಬಾಣ; ಗಜ: ಆನೆ; ಕಡು:ವಿಶೇಷವಾಗಿ, ಹೆಚ್ಚಾಗಿ; ಹಯ: ಕುದುರೆ; ವಂಗಡ: ಭೇದ, ವ್ಯತ್ಯಾಸ; ವಿಘಳಿಗೆ: ಗಳಿಗೆಯ ಅರು ವತ್ತನೆಯ ಒಂದು ಭಾಗ; ಮಾತ್ರ: ಅಷ್ಟು, ಕೇವಲ;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ತುಡುಕುವ್+ಆನೆಯನ್+ಈಸಿನಲಿ+ ಖುರ
ವಿಡುವ +ಕುದುರೆಯನ್+ಒತ್ತಿ +ಹಾಯ್ಸುವ
ಬಿಡು+ ರಥವ +ತಲೆವರಿಗೆಯಲಿ +ತವಿಕುಸುವ +ಕಾಲಾಳ
ಕಡಿದನ್+ಅಂಬಿನೊಳ್+ಆ+ ಗಜವನ್
ಆ+ಕಡುಹಯವನ್+ಆ+ ರಥವನ್+ಆ+ ವಂ
ಗಡದ +ಕಾಲಾಳುಗಳನ್+ಒಂದು +ವಿಘಳಿಗೆ +ಮಾತ್ರದಲಿ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಗಜ, ಆನೆ; ಹಯ, ಕುದುರೆ – ಸಮನಾರ್ಥಕ ಪದ
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 