ಲೋಕದೊಳಗಣ ಪುಣ್ಯ ಪಾಪಾ
ನೀಕವನು ಯಮರಾಜನಾಲಯ
ದಾಕೆವಾಳಂಗರುಹುವರು ಹದಿನಾಲ್ಕು ಮುಖವಾಗಿ
ನಾಲ್ಕು ಕಡೆಯಲಿ ಕವಿದು ಬರಿಸುವ
ರೌಕಿ ದಿನದಿನದಲ್ಲಿ ಗರ್ವೋ
ದ್ರೇಕದಲಿ ಮೈಮರೆದು ಕೆಡಬೇಡೆಂದನಾ ಮುನಿಪ (ಉದ್ಯೋಗ ಪರ್ವ, ೪ ಸಂಧಿ, ೧೦೩ ಪದ್ಯ)
ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಲೋಕದ ಜನರ ಪುಣ್ಯ ಪಾಪಗಳ ವಿವರವನ್ನು ಯಮನ ನಗರಿಗೆ ಶೂರರು ಹದಿನಾಲ್ಕು ದಿಕ್ಕುಗಳಿಂದ ತರುತ್ತಾರೆ, ನಾಲ್ಕು ಕಡೆಯಿಂದಲೂ ಪುಣ್ಯ ಪಾಪಗಳನ್ನು ಒತ್ತಿ ತರುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ಗರ್ವದಿಂದ ಮೈಮರೆತು ಕೆಡಬೇಡ ಎಂದು ಸನತ್ಸುಜಾತರು ಎಚ್ಚರದ ನುಡಿಯನ್ನು ತಿಳಿಸಿದರು.
ಅರ್ಥ:
ಲೋಕ: ಜಗತ್ತು; ಅಗಣ: ಗಣನೆಗಿಲ್ಲದ; ಪುಣ್ಯ: ಸದಾಚಾರ; ಪಾಪ: ಕೆಟ್ಟ ಕೆಲಸ, ದುರಾಚಾರ; ಅನೀಕ: ಗುಂಪು; ಯಮ: ಮೃತ್ಯುದೇವತೆ; ಆಲಯ: ಮನೆ; ಆಕೆವಾಳ: ವೀರ, ಪರಾಕ್ರಮಿ; ಅರುಹು: ತಿಳಿಸು, ಹೇಳು; ಹದಿನಾಲ್ಕು: ಚತುರ್ದಶ; ಮುಖ: ಕಡೆ, ಆನನ; ನಾಲ್ಕು: ಚತುರ್; ಕಡೆ: ದಿಶೆ; ಕವಿ: ಮುಚ್ಚಳ; ಬರಿಸು: ತುಂಬು; ರೌಕುಳ: ಅಧಿಕ್ಯ, ಹೆಚ್ಚಳ; ದಿನ: ವಾರ; ಗರ್ವ: ಅಹಂಕಾರ; ಉದ್ರೇಕ: ಉದ್ವೇಗ, ಆವೇಗ, ತಳಮಳ; ಮೈಮರೆ: ತಿಳುವಳಿಕೆ ಇಲ್ಲದೆ, ಗೊತಾಗದೆ; ಕೆಡು: ಹಾಳಾಗು, ಅಳಿ; ಮುನಿ: ಋಷಿ;
ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಲೋಕದೊಳ್+ಅಗಣ +ಪುಣ್ಯ +ಪಾಪ
ಅನೀಕವನು +ಯಮರಾಜನ್+ಆಲಯದ್
ಆಕೆವಾಳಂಗ್ + ಅರುಹುವರು +ಹದಿನಾಲ್ಕು +ಮುಖವಾಗಿ
ನಾಲ್ಕು +ಕಡೆಯಲಿ +ಕವಿದು +ಬರಿಸುವ
ರೌಕಿ +ದಿನದಿನದಲ್ಲಿ +ಗರ್ವ
ಉದ್ರೇಕದಲಿ +ಮೈಮರೆದು +ಕೆಡಬೇಡೆಂದನಾ +ಮುನಿಪ
ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಪುಣ್ಯ, ಪಾಪ – ವಿರುದ್ಧ ಪದಗಳು
(೨) ನುಡಿಮುತ್ತು – ಗರ್ವೋದ್ರೇಕದಲಿ ಮೈಮರೆದು ಕೆಡಬೇಡ
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತ 