ಪದ್ಯ ೪೦: ಸ್ವರ್ಗದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಏನು?

ಸುಲಭನತಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮಂಗಳ
ನಿಲಯನಗಣಿತ ಮಹಿಮನನ್ವಯ
ತಿಲಕನನುಪಮಚರಿತ ದೈವಾಪರನು ಪುಣ್ಯನಿಧಿ
ಕುಲಯುತನು ಕೋವಿದನು ಕರುಣಾ
ಜಲಧಿ ಕೌತುಕ ಯುಕ್ತಿವಿದನೆಂ
ದಿಳೆಹೊಗಳುತಿರಲದುವೆ ಕೇಳೈ ಸ್ವರ್ಗ ತಾನೆಂದ (ಉದ್ಯೋಗ ಪರ್ವ, ೪ ಸಂಧಿ, ೪೦ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಯಾರನ್ನು ಈ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಇವನು ಸುಲಭ, ಸಹಿತ್ಯಾಸಕ್ತನು, ಮಂಗಳ ಕಾರ್ಯ ನಿರತ, ಅಪಾರಮಹಿಮನು, ವಂಶಕ್ಕೆ ತಿಲಕದಂತಿರುವವನು; ಇವನ ನಡೆ ನುಡಿಗಳಿಗೆ ಯಾವ ಹೋಲಿಕೆಯೂ ಇಲ್ಲ; ದೈವ ನಿಷ್ಠನು, ಪುಣ್ಯಕಾರ್ಯಗಳ ಸಾಗರ, ಸತ್ಕುಲವಂತನು, ವಿದ್ಯಾವಂತನು, ಕರುಣಾಸಾಗರನು, ಆಶ್ಚರ್ಯಕರವಾದ ಯುಕ್ತಿಯುಳ್ಳವನು ಎಂದು ಜಗತ್ತು ಹೊಗಳುತ್ತಿದ್ದರೆ ಅದೇ ಸ್ವರ್ಗ.

ಅರ್ಥ:
ಸುಲಭ: ಷ್ಟವಲ್ಲದುದು, ಸಲೀಸು; ಸಾಹಿತ್ಯ: ಕಾವ್ಯ, ನಾಟಕ ಮುಂತಾದ ಸೃಜನಾತ್ಮಕ ಬರವಣಿಗೆ; ಮಂಗಳ: ಶುಭ; ನಿಲಯ: ಆವಾಸ, ಸ್ಥಾನ; ಅಗಣಿತ: ಎಣಿಕೆಗೆ ಸಿಲುಕದ; ಮಹಿಮ: ಹಿರಿಮೆ ಯುಳ್ಳವನು; ಅನ್ವಯ:ವಂಶ; ತಿಲಕ: ಶ್ರೇಷ್ಠ; ಅನುಪಮ: ಉತ್ಕೃಷ್ಟವಾದುದು; ಚರಿತ: ಇತಿಹಾಸ; ದೈವಾಪರ: ದೇವರ ಬಗ್ಗೆ ನಿಷ್ಠೆಯುಳ್ಳವನು; ಪುಣ್ಯ: ಸದಾಚಾರ, ಸದ್ವರ್ತನೆ; ನಿಧಿ: ಸಂಪತ್ತು, ಹುದುಗಿಟ್ಟ ಧನ; ಕುಲ:ವಂಶ; ಕೋವಿದ: ವಿದ್ವಾಂಸ; ಕರುಣ: ದಯೆ; ಜಲಧಿ: ಸಾಗರ; ಕೌತುಕ: ಆಶ್ಚರ್ಯಕರವಾದ ಸಂಗತಿ; ಯುಕ್ತಿ: ಬುದ್ಧಿ; ಇಳೆ: ಭೂಮಿ; ಹೊಗಳು: ಪ್ರಶಂಶಿಸು; ಸ್ವರ್ಗ: ನಾಕ;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಸುಲಭನ್+ಅತಿ +ಸಾಹಿತ್ಯ+ ಮಂಗಳ
ನಿಲಯನ್+ಅಗಣಿತ+ ಮಹಿಮನ್+ಅನ್ವಯ
ತಿಲಕನ್+ಅನುಪಮಚರಿತ+ ದೈವಾಪರನು+ ಪುಣ್ಯನಿಧಿ
ಕುಲಯುತನು +ಕೋವಿದನು +ಕರುಣಾ
ಜಲಧಿ +ಕೌತುಕ+ ಯುಕ್ತಿವಿದನ್+ಎಂದ್
ಇಳೆ+ಹೊಗಳುತಿರಲ್+ಅದುವೆ +ಕೇಳೈ +ಸ್ವರ್ಗ +ತಾನೆಂದ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಜಲಧಿ, ನಿಧಿ – ಪ್ರಾಸ ಪದ
(೨) ‘ಕ’ಕಾರದ ನಾಲ್ಕು ಪದಗಳು – ಕುಲಯುತನು, ಕೋವಿದನು, ಕರುಣಾಜಲಧಿ, ಕೌತುಕ