ಪದ್ಯ ೯: ಯೋಗಸಿದ್ಧಿಯ ಲಕ್ಷಣಗಳಾವುವು?

ಅಣುವಿನಲಿ ಲಘುವಿನಲಿ ಗುರುವಿನ
ಯೆಣಿಕೆಯಲಿ ಮಹಿಮೆಯಲಿ ಪ್ರಾಪ್ತಿಯ
ಭಣಿತೆಯೊಳಗೀಶತ್ವದೊಳು ಪ್ರಾಕಾಮ್ಯ ಪರಿವಿಡಿಯ
ಕುಣಿಕೆಗಳೊಳು ವಶಿತ್ವದೊಳುವೇ
ಟಣಿಸಿ ರೇಚಕ ಪೂರಕದರಿಂ
ಗಣವನರಿವುದು ಯೋಗಸಿದ್ಧಿಯ ಲಕ್ಷಣವಿದೆಂದ (ಉದ್ಯೋಗ ಪರ್ವ, ೪ ಸಂಧಿ, ೯ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಅಣಿಮಾ, ಲಘಿಮಾ, ಗರಿಮಾ, ಮಹಿಮಾ, ಪ್ರಾಪ್ತಿ, ಪ್ರಾಕಾಮ್ಯ, ಈಶತ್ವ, ವಶಿತ್ವಗಳೆಂಬ ಅಷ್ಟ ಸಿದ್ಧಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು ರೇಚಕ ಪೂರಕ ಕುಂಭಕಗಳೆಂಬ ಪ್ರಾಣಾಯಾಮದ ರೀತಿಯನ್ನು ತಿಳಿಯುವುದು ಯೋಗಸಿದ್ಧಿಯ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಎಂದು ಸನತ್ಸುಜಾತರು ತಿಳಿಸಿದರು.

ಅರ್ಥ:
ಅಣು: ಅತ್ಯಂತ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾದ ಕಣ; ಲಘು:ವೇಗವಾದ, ಹಗುರವಾದ; ಗುರು:ದೊಡ್ಡ, ಅತಿಶಯ; ಎಣಿಕೆ: ಲೆಕ್ಕ, ಆಲೋಚನೆ; ಮಹಿಮೆ:ಶ್ರೇಷ್ಠತೆ, ಔನ್ನತ್ಯ; ಪ್ರಾಪ್ತಿ: ದೊರಕು; ಭಣಿತೆ:ಮಾತು, ಹೇಳಿಕೆ; ಈಶತ್ವ: ದೈವತ್ವ; ಪ್ರಾಕಾಮ್ಯ: ಇಚ್ಛಿಸಿದ ಕಾರ‍್ಯ ನೆರವೇರಿಸುವ ಒಂದು ಸಿದ್ಧಿ; ಪರಿವಿಡಿ: ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾದ ಕ್ರಮ, ರೀತಿ; ಕುಣಿಕೆ:ಜೀರುಗುಣಿಕೆ, ಕೊನೆ; ವಶಿತ್ವ: ಹತೋಟಿ; ಅಣಿ: ಸಿದ್ಧತೆ; ರೇಚಕ: ಪ್ರಾಣಾಯಾಮದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಕಾರ; ಪೂರಕ:ಪ್ರಾಣಾಯಾಮದ ಒಂದು ಅಂಗ, ಮೂಗಿನಿಂದ ವಾಯುವನ್ನು ಒಳಗೆ ಎಳೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು, ಸಹಕಾರಕ; ಗಣ: ವರ್ಗ; ಅರಿ: ತಿಳಿ; ಯೋಗ: ಸೇರುವಿಕೆ; ಲಕ್ಷಣ: ರೀತಿ; ವೆಂಟಣಿಸು: ಬಳಸು;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಅಣುವಿನಲಿ +ಲಘುವಿನಲಿ+ ಗುರುವಿನ
ಯೆಣಿಕೆಯಲಿ+ ಮಹಿಮೆಯಲಿ +ಪ್ರಾಪ್ತಿಯ
ಭಣಿತೆಯೊಳಗ್+ಈಶತ್ವದೊಳು +ಪ್ರಾಕಾಮ್ಯ +ಪರಿವಿಡಿಯ
ಕುಣಿಕೆಗಳೊಳು +ವಶಿತ್ವದೊಳು+ವೇ
ಟಣಿಸಿ+ ರೇಚಕ+ ಪೂರಕದರಿಂ
ಗಣವನ್+ಅರಿವುದು +ಯೋಗಸಿದ್ಧಿಯ +ಲಕ್ಷಣವಿದೆಂದ

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) ಅ ರಾ ಸೇ ರವರ ಟಿಪ್ಪಣಿ: ಪೂರಕ, ರೇಚಕ, ಕುಂಭಕಗಳು ಪ್ರಾಣಾಯಾಮದ ಅಂಗಗಳು. ಕುಂಡಲಿನಿಯನ್ನು ಮೇಲೇರಿಸಿ ಷಟ್ಚಕ್ರ ಭೇದನೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟ ಸಿದ್ಧಿಗಳು ದೊರಕುತ್ತವೆ. ಅಣಿಮಾ – ಚಿಕ್ಕದಾಗುವುದು, ಲಘಿಮಾ – ಹಗುರವಾಗುವುದು, ಗರಿಮಾ – ಭಾರವಾಗುವುದು, ಪ್ರಾಪ್ತಿ – ಬಯಸಿದ್ದು ದೊರಕುವುದು, ಪ್ರಾಕಾಮ್ಯ – ಬೇರೆಯವರು ಬಯಸಿದುದನ್ನು ದೊರಕಿಸಿಕೊಡುವುದು, ಈಶತ್ವ – ಒಡೆತನ, ವಶಿತ್ವ – ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು
(೨) ಎಣಿಕೆ, ಕುಣಿಕೆ – ಪ್ರಾಸ ಪದಗಳು