ಪದ್ಯ ೪೨: ಗಗನಚುಂಬಿ ನೇರಲೆ ಮರದ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳೇನು?

ಅದರ ಫಲ ಹೇರಾನೆಗಳ ತೋ
ರದಲಿಹವು ಗಿರಿಸಾರಶಿಲೆಗಳ
ಹೊದರಿನಲಿ ಬಿದ್ದೊಡೆದು ಹೊಳೆಯಾದುದು ಮಹಾರಸದ
ಅದು ಸುಧಾಮಯವಾಯ್ತು ಜಂಬೂ
ನದಿ ಜಲಸ್ಪರ್ಶದಲಿ ಜಾಂಬೂ
ನದ ಸುವರ್ಣವೆಯಾದುದಾ ನದಿಯೆರಡು ತಡಿವಿಡಿದು (ಸಭಾ ಪರ್ವ, ೩ ಸಂಧಿ, ೪೨ ಪದ್ಯ)

ತಾತ್ಪರ್ಯ:
ಗಗನಚುಂಬಿ ನೇರಳೆ ಮರದ ಹಣ್ಣುಗಳು ಆನೆಯಗಾತ್ರವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಆ ಹಣ್ಣು ಕೆಳಗೆ ಕಬ್ಬಿಣದ ಕಲ್ಲುಗಳ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದು, ಒಡೆದು ಅದರ ರಸವು ಅತಿಶಯ ಪ್ರಮಾಣದಲಿ ಹರಿದು ಹೊಳೆಯಾಯಿತು. ಆ ರಸವು ಅಮೃತ ಸಮಾನವಾಗಿತ್ತು. ಆ ಹೊಳೆಯ ಎರಡು ದಡಗಳು ಬಂಗಾರವಾದವು.

ಅರ್ಥ:
ಫಲ: ಹಣ್ಣು; ಹೇರ: ಹೆಚ್ಚು, ದೊಡ್ಡ; ಆನೆ: ಕರಿ; ತೋರು: ಕಾಣಿಸು; ಗಿರಿ: ಬೆಟ್ಟ; ಶಿಲ: ಕಲ್ಲು; ಹೊದರು: ಗುಂಪು; ಹೊಳೆ: ಸರೋವರ; ರಸ: ದ್ರವ; ಲಾಲಾ, ಮಧು; ಸುಧ: ಅಮೃತ; ಸುವರ್ಣ: ಚಿನ್ನ; ನದಿ: ಹೊಳೆ; ತಡ: ದಡ; ಜಲ: ನೀರು; ಸ್ಪರ್ಶ: ಮುಟ್ಟು; ಬಿದ್ದು: ಕೆಳಗೆ ಬೀಳು; ಒಡೆದು: ಚೂರಾಗು;

ಪದವಿಂಗಡಣೆ:
ಅದರ + ಫಲ +ಹೇರ್+ಆನೆಗಳ+ ತೋ
ರದಲ್+ಇಹವು +ಗಿರಿಸಾರ+ಶಿಲೆಗಳ
ಹೊದರಿನಲಿ+ ಬಿದ್ದೊಡೆದು +ಹೊಳೆಯಾದುದು +ಮಹಾರಸದ
ಅದು +ಸುಧಾಮಯವಾಯ್ತು +ಜಂಬೂ
ನದಿ+ ಜಲಸ್ಪರ್ಶದಲಿ+ ಜಾಂಬೂ
ನದ +ಸುವರ್ಣವೆಯಾದುದಾ ನದಿಯೆರಡು ತಡಿವಿಡಿದು

ಅಚ್ಚರಿ:
(೧) “ಜ” ಕಾರದ ಪದಗಳ ರಚನೆ – ಜಂಬೂನದಿ ಜಲಸ್ಪರ್ಶದಲಿ ಜಾಂಬೂನದ
(೨) ಹೊಳೆ, ನದಿ – ಸಮನಾರ್ಥಕ ಪದ